Намози ид

Ин мақола як навиштори тавсифӣ дар бораи як мафҳуми фиқҳист ва наметавонад меъёре барои аъмоли динӣ бошад. Барои аъмоли динӣ ба манобеи дигар муроҷиа кунед.

Намози иди Фитр ба имомати Абдукарим Ҳоирии Яздӣ дар ҳарами ҳазрати Маъсума (с) дар Қум, солҳои нахусти қарни 14 шамсӣ.

Намози ид (форсӣ: نماز عید) ё намози идайн (форсӣ: نماز عیدین), намозе аст, ки мусулмонон дар рӯзи иди Фитр ва иди Қурбон барпо мекунанд. Мушорикати мусулмонон дар намози ид, ба вижа намози иди Фитр бисёр густардааст. Ба фатвои фақеҳони шиа, ин намоз дар замони ҳузури имоми маъсум воҷиб аст ва бояд ба ҷамоат хонда шавад. Ҳамчунин хондани ин намоз дар давраи ғайбат мустаҳаб аст, ҳарчанд дар бораи ин ки бояд ба ҷамоат хонда шавад, ё фуродо, назароти мухталифе вуҷуд дорад.

Бинобар нақли таърихи Табарӣ, аввалин намози ид дар аввали шавволи соли дувуми ҳиҷрӣ барпо шудааст. Имом Ризо (а) дар давраи вилоятъаҳдии худ дар замони хилофати Маъмуни Аббосӣ, дархости ӯ барои барпоии намози иди Фитрро пазируфт ва муқаддамоти онро низ адо намуд, аммо Маъмун пушаймон шуд.

Намози ид ду ракъат дорад; дар ракъати аввали он панҷ қунут ва ракъати дувум чаҳор қунут хонда мешавад. Ҳамчунин намози ид ду хутба дорад, ки пас аз намоз эрод мегардад. Вақти намози ид аз тулӯъи офтоб то завол (зуҳри шаръӣ) аст. Намози ид одоб ва аҳкоме дорад; аз ҷумла ин ки беҳтар аст зери сақф хонда нашавад ва дар қунутҳои он дуои хоссе хонда шавад.

Аҳамият ва ҷойгоҳ

Намози ид намозе аст, ки мусулмонон дар рӯзи иди Фитр ва иди Қурбон иқома мекунанд. Ин намоз дар манобеи фиқҳӣ ва ривоӣ «салотулъидайн» хонда мешавад. Ба гуфтаи Муҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ, муаррихи қарни сеюми ҳиҷрӣ, Пайғамбари Ислом нахустин бор дар аввали шавволи соли дувуми ҳиҷрӣ намози идро иқома кард.

Мушорикати мусулмонон дар намозҳои ид ба вижа намози иди Фитр бисёр густардааст ва дар тамоми маконҳои муқаддаси мусулмонон ва шиаён ин намоз барпо мешавад.

Дар шаҳри Машҳад ҳамасола ин намоз дар ҳарами Имом Ризо баргузор мешавад. Бинобар гузорише дар даврони Қоҷор ин намоз дар Машҳад дар мусалло баргузор мешудааст. Намози ид дар Наҷаф дар ҳарами Имом Алӣ ва дар Кӯфа дар масҷиди ҷомеъи Кӯфа ва дар Карбало дар Байнулҳарамайн иқома мешавад.

Ҷилавгирии Маъмун аз иқомаи намози ид тавассути Имом Ризо (а)

Бар асоси ривояте, ки дар китоби Кофӣ нақл шудааст, Маъмун, халифаи вақти аббосӣ, пас аз интихоби Имом Ризо ба вилоятъаҳдӣ аз ӯ хост, намози идро иқома кунад ва пас аз исрори Маъмун, Имом Ризо қабул кард, ба шарти ин ки намозро тибқи суннати Пайғамбар (с) иқома кунад. Бо ин ҳол бар асоси ривояти мазкур, Фазл ибни Саҳл, вазири Маъмуни Аббосӣ, вақте бо истиқболи мардум мувоҷеҳ шуд, ба Маъмун гуфт, ки агар Алӣ ибни Мусо ба маҳалли намоз ид бирасад, мардум фирефтаи ӯ мешаванд, ва аз ҳамин рӯ, Маъмун бо фиристодани пайк, аз Имом Ризо (а) хост баргардад. Ба гуфтаи Муртазо Мутаҳҳарӣ, далели аслии ҷилавгирии Маъмун аз иқомаи намоз тавассути Имом Ризо (а), хатаре буд, ки аз истиқболи мардум аз Имом Ризо ва изҳори алоқаву муҳаббат ба ӯ эҳсос кард; чароки Имом Ризо бар хилофи равиши хулафои аббосӣ ва бидуни таҷаммулот равонаи мусалло шуд ва бо истиқболи мардум мувоҷеҳ гардид.

Аҳком ва одоби намози ид

Бар асоси фиқҳи шиа, намози ид дар замони ҳузури имоми маъсум воҷиб аст ва бояд ҷамоат хонда шавад, аммо дар замони ғайбати имоми маъсум, мустаҳаб аст. Бо ин ҳол ҷамоат хондани он дар давраи ғайбат ихтилофӣ аст. Ба фатвои Имом Хумайнӣ, агар валии фақеҳ ё шахсе, ки аз ӯ иҷоза дорад, намози идро имомат кунад, ё ба қасди раҷо хонда шавад, ишколе надорад; дар ғайри ин сурат, эҳтиёти воҷиб аст, ки ҷамоат хонда нашавад.

Намози ид ду ракъат аст; дар ҳар ракъат баъд аз Ҳамд, сураи дигаре хонда мешавад. Гуфта шудааст, беҳтар он аст, ки дар ракъати аввал сураи Шамс ва дар ракъати дувум сураи Ғошия, ё дар ракъати аввал сураи Аъло ва дар ракъати дувум сураи Шамс хонда шавад. Ҳамчунин дар ракъати аввал, баъд аз сура, панҷ такбиру панҷ қунут хонда мешавад (баъд аз ҳар такбир як қунут) ва дар ракъати дувум, чаҳор такбир ва чаҳор қунут. Дар қунут, ҳар зикр ва дуое монанди дигар намозҳо хонда шавад, кофӣ аст, вале беҳтар аст дуои махсусе хонда шавад, ки бо «Аллоҳумма аҳлал-кибриёи вал-азамат...» шурӯъ мешавад.

Хутба

Намози ид, ҳамонанди намози ҷумъа ду хутба дорад, бо ин фарқ, ки хутбаҳои намози ид баъд аз намоз эрод мешавад. Бар асоси ривояте манқул аз Имом Ризо, ки дар китоби фиқҳии Ҷавоҳирулкалом низ омадааст, ин тафовут ба хотири он аст, ки намози ҷумъа ҳар ҳафта баргузор мешавад ва агар хутбаҳо пас аз намоз эрод шавад, мардум хаста шуда мусаллоро тарк мекунанд, аммо намози ид чун дар сол фақат ду бор баргузор мегардад, мардум то поёни хутбаҳо мемонанд. Ҳамчунин дар бораи воҷиб ё мустаҳаб будани хутбаҳои намози ид байни фуқаҳо ихтилофи назар вуҷуд дорад.

Замони иқома

Дуои қунути намози ид: اَللّهُمَّ اَهْلَ الْکبْرِیاءِ وَالْعَظَمَةِ وَاَهْلَ الْجوُدِ وَالْجَبَروُتِ وَاَهْلَ الْعَفْوِ وَالرَّحْمَةِ وَاَهْلَ التَّقْوی وَالْمَغْفِرَةِ اَسْألُک بِحَقِّ هَذَا الْیوْمِ الَّذی جَعَلْتَهُ لِلْمُسْلِمینَ عیداً وَ لِمـُحَمَّد صلی الله علیه وآله ذُخراً وَشَرَفاً وَ کَرامَةً وَمَزیداً أَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْ تُدْخِلَنی فی کُلِّ خَیرٍ أدْخَلْتَ فیهِ مُحَمَّداً وَآلَ مُحَمَّد وَ أَنْ تُخْرِجَنی مِنْ کلِّ سوُءٍ اَخْرَجْتَ مِنْهُ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّد صَلَواتُک عَلَیهِ وَ عَلَیهِمْ اَللّهُمَّ إنّی اَسْألُکَ خَیرَ ما سَألَکَ بِهِ عِبَادُکَ الصَّالِحوُنَ وَأَعوُذُ بِکَ مِمَّا اسْتَعَاذَ مِنْهُ عِبَادُکَ الْمـُخْلَصوُنَ؛

Худоё, эй аҳли бузургию азамат ва эй аҳли ҷӯду қудрати мутлақ ва аҳли гузашту раҳмат ва аҳли тақвою мағфират! Аз Ту дархост мекунам ба ҳаққи ин рӯз, ки барои мусулмонон ид қарор додӣ ва барои Муҳаммад (дуруди Худо бар ӯ ва хонадонаш) захира ва фузунӣ дар бартарӣ ва мазият, ин ки бар Муҳаммаду хонадони Муҳаммад дуруд фиристӣ ва маро дар ҳар хайре, ки Муҳаммаду хонадони Муҳаммадро ворид кардӣ, ворид кунӣ! Ва аз ҳар шарре, ки Муҳаммад ва хонадони Муҳаммад (дуруди Худо бар ӯ ва хонадонаш)-ро берун овардӣ, маро берун оварӣ!. Худоё, аз Ту дархост мекунам, беҳтарин чизе, ки бандагони шоистаат дархост карданд ва ба Ту паноҳ меоварам аз он чи бандагони шоистаат ба Ту паноҳ бурданд!

Садуқ, Уюну ахбор-ир-Ризо (а), 1378ҳ.қ., ҷ.1, саҳ.296

Ба гуфтаи соҳиби Ҷавоҳир, бинобар назари машҳури фақеҳони шиа, вақти намози ид аз тулӯъи офтоб то вақти завол (зуҳри шаръӣ) аст ва агар намози ид дар вақти худ хонда нашавад, қазо надорад. Ба фатвои Имом Хумайнӣ, мустаҳаб аст, намози ид баъд аз баромадани офтоб хонда шавад. Ҳамчунин соҳиби Ҷавоҳир аз китоби Мадорик-ул-аҳком нақл кардааст, ки уламо иттифоқи назар доранд бар ин ки мустаҳаб аст намози иди Фитр бо андаке таъхир аз намози иди Қурбон хонда шавад, чароки дар иди Фитр мустаҳаб аст намозгузор қабл аз намози ид ифтор кунад ва закоти фитраашро ҷудо намояд, аммо дар иди Қурбон мустаҳаб аст, ки қурбонӣ ва хӯрдан аз гӯшти он баъд аз намоз бошад.

Одоб

• Гуфтани зикри «Аллоҳу акбар, Аллоҳу акбар, ло илоҳа иллаллоҳу валлоҳу Акбар, Аллоҳу акбар ва лиллаҳил ҳамд, Аллоҳу акбару ало мо ҳадоно» баъд аз намози ид мустаҳаб аст.
• Намози ид, азону иқома надорад, аммо мустаҳаб аст, ки муаззин қабл аз шурӯи намоз се маротиба бигӯяд: «ассалот».
• Макрӯҳ аст, ки намози ид зери сақф хонда шавад. Ривоят шудааст, ки Имом Алӣ (а) дар рӯзи ид аз манзил то маҳали баргузории намоз дар беруни шаҳри Кӯфа, пайваста такбир мегуфт. Ҳамчунин аз Абдуллоҳ ибни Умар нақл шудааст, ки Расули Худо (с) пиёда барои намози ид берун мерафт ва пиёда бармегашт. Аз Абурофеъ нақл шудааст, ки Пайғамбар (с) аз роҳе ғайр аз роҳи омадан бармегашт.
• Касе ки намози иди Фитр мехонад, бояд закоташро пеш аз намоз пардохт кунад, ё ба фатвои бархе, онро аз амволаш ҷудо кунад; зеро бар асоси ривоёт, манзур аз «тазакко» ва «фасалло» дар оёти «қад афлаҳа ман тазакко» ва «ва закарасма раббиҳи фасалло» додани закоти фитра ва хондани намози иди Фитр аст.
• Мустаҳаб аст, ки намозгузор пеш аз намози ид ғусл кунад, ва дуоҳое, ки пеш аз намоз ва баъд аз он дар китобҳои дуои зикр шударо бихонад.
• Мустаҳаб аст, ки намозгузор дар намози ид бар замин саҷда кунад ва дар ҳангоми гуфтани такбирҳо дастҳоро баланд кунад ва зикрҳои намозро баланд бихонад.
• Дар ривояте аз Имом Содиқ (а), пӯшидани беҳтарин либос ва истифода аз беҳтарин атр дар намози ид тавсия шудааст.

Нигорхона

• 
  Намози иди Фитр дар мусаллои Теҳрон ба имомати Оятуллоҳ Хоманаӣ (соли 1437ҳ.қ.)
• 
  Намози ид дар ҳарами Абдулъазими Ҳасанӣ дар шаҳри Рей 1351ҳ.ш.
• 
  Намози иди Фитр дар масҷиди ҷомеъи Деҳлӣ, Ҳиндӯстон
• 
  Намози иди Фитр дар Рубот пойтахти Марокеш
• 
  Намози ид дар Байнулҳарамайн - Карбало
• 
  Намозгузорони шаҳри Маскав дар ҳоли барпоии намози ид дар хиёбон ба хотири адами гунҷоиши масҷиди марказии ин шаҳр
• 
  Барпоии намози ид дар масҷиди ҷомеи нави шаҳри Душанбе
• 
  Барпоии намози ид дар масҷиди ҷомеи нави шаҳри Душанбе

Ҷусторҳои вобаста

• Руъяти ҳилол